Καρκίνος του τραχήλου της μήτρας

Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας είναι μία νόσος, η οποία μπορεί να προληφθεί και να θεραπευτεί όταν διαγνωστεί εγκαίρως. Πάνω από το 80% των γυναικών στις οποίες ο καρκίνος διαγνώστηκε σε ένα πρώιμο στάδιο θεραπεύονται πλήρως. Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας είναι η συχνότερη αιτία θανάτου από καρκίνο στις γυναίκες των αναπτυσσόμενων χωρών και ο δεύτερος κατά σειρά καρκίνος, μετά τον καρκίνο του μαστού, στις γυναίκες παγκοσμίως. Στην Ελλάδα, περίπου 1.000 γυναίκες κάθε χρόνο εμφανίζουν καρκίνο του τραχήλου της μήτρας και του ενδομήτριου·

οι περισσότερες από αυτές δεν είχαν υποβληθεί ποτέ σε τεστ Παπανικολάου.

H μήτρα είναι το όργανο στο οποίο αναπτύσσεται και συγκρατείται το έμβρυο κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Στο κατώτερο τμήμα της μήτρας υπάρχει ένα στενό πέρασμα μήκους 2-3 cm που αποτελεί τον τράχηλο της μήτρας και βρίσκεται ακριβώς εκεί που τελειώνει ο κόλπος.

Συνήθως, οι όγκοι που αναπτύσσονται στην περιοχή αυτή ξεκινούν από τη λεγόμενη μεταβατική ζώνη. Πρόκειται για μια περιοχή όπου συναντάται το εσωτερικό μέρος του τραχήλου της μήτρας (ενδοτράχηλος), που βρίσκεται πιο κοντά στο σώμα της μήτρας, με το εξωτερικό μέρος του τραχήλου της μήτρας (εξωτράχηλος), στο σημείο δηλαδή όπου συναντώνται ο κόλπος με τον τράχηλο της μήτρας. Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας αναπτύσσεται συνήθως με αργό ρυθμό για πολλά χρόνια. Πριν την ανάπτυξη του καρκίνου, στους ιστούς της περιοχής συμβαίνουν αλλαγές σε κυτταρικό επίπεδο (που ονομάζονται δυσπλασίες ή προκαρκινικές βλάβες). Είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζουμε ότι σε αυτό το αρχικό προκαρκινικό στάδιο, αυτά τα δυσπλαστικά κύτταρα μπορεί να εξαλειφθούν με απλές θεραπευτικές παρεμβάσεις.

Παλαιότερα, ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας αποτελούσε έναν από τους σοβαρότερους γυναικολογικούς καρκίνους. Σήμερα όμως, χάρη στην έγκαιρη διάγνωση με το τεστ Παπανικολάου, η συντριπτική πλειοψηφία των γυναικών που θα διαγνωστούν έγκαιρα, θα θεραπευτούν από τη νόσο.

Αιτιολογικοί Παράγοντες

Ο σημαντικότερος παράγοντας κινδύνου για ανάπτυξη καρκίνου τραχήλου της μήτρας είναι η λοίμωξη από τον ιό των ανθρωπίνων θηλωμάτων (Human Papilloma Virus-HPV), ο οποίος μεταδίδεται με τη σεξουαλική επαφή, ακόμα και αν αυτή δεν είναι ολοκληρωμένη. Η χρήση του προφυλακτικού δεν παρέχει πλήρη προστασία.

Οι υποτύποι του ιού που περισσότερο εμπλέκονται είναι οι 16 και 18. Εδώ και τουλάχιστον 2 δεκαετίες είναι γνωστό ότι ο ιός HPV προκαλεί δυσπλασία στα κύτταρα του τραχήλου της μήτρας και άλλες προκαρκινικές βλάβες, οι οποίες μπορεί να εξελιχθούν σε καρκίνο αν δεν αντιμετωπιστούν έγκαιρα.

Θα πρέπει να σημειωθεί επίσης ότι ασθενείς με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα (π.χ. ασθενείς που πάσχουν από AIDS, ή ανοσοκατασταλμένοι) διατρέχουν κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου τραχήλου της μήτρας.

Πρόληψη

Η τεκμηριωμένη γνώση ότι η λοίμωξη από τον ιό HPV αποτελεί το σημαντικότερο παράγοντα κινδύνου για ανάπτυξη καρκίνου τραχήλου της μήτρας οδήγησε την επιστημονική έρευνα στην ανακάλυψη ενός εμβολίου, το οποίο προστατεύει έναντι των υποτύπων 6, 11, 16 και 18 του HPV που ευθύνονται για το 80% των καρκίνων τραχήλου της μήτρας.

Ο εμβολιασμός συστήνεται να γίνεται σε κορίτσια και νεαρές γυναίκες ηλικίας 9-26 ετών, πριν την έναρξη σεξουαλικών επαφών. Έχει ενταχθεί στο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών και χορηγείται δωρεάν σε όλα τα κορίτσια 12-15 ετών μαζί με τα υπόλοιπα παιδιατρικά εμβόλια, αλλά και στις έφηβες και νεαρές γυναίκες 16-26 ετών που δεν πρόλαβαν να εμβολιαστούν στην ηλικία των 12-15 ετών. Θα πρέπει να τονισθεί ότι ο εμβολιασμός δεν προφυλάσσει έναντι όλων των υποτύπων του ιού HPV και δεν συνεπάγεται αλλαγή στις ισχύουσες κατευθυντήριες οδηγίες για γυναικολογική εξέταση και Τεστ Παπανικολάου ανά έτος, αφού με τον τρόπο αυτό διαγιγνώσκονται και αντιμετωπίζονται έγκαιρα οι πιθανές αλλοιώσεις. Επίσης, υπενθυμίζεται ότι η χρήση προφυλακτικού επιβάλλεται όχι μόνο έναντι του HPV αλλά και άλλων σεξουαλικά μεταδιδόμενων νοσημάτων.

Ο εμβολιασμός λοιπόν και ο τακτικός έλεγχος με Pap test παρέχουν σήμερα την καλύτερη δυνατή προστασία έναντι του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας.

Το Pap test είναι μια απλή, ανώδυνη και αναίμακτη εξέταση. Γίνεται μετά την έναρξη της σεξουαλικής δραστηριότητας της γυναίκας, μεταξύ της 10^ης και 20^ης ημέρας του κύκλου, και σε συχνότητα που καθορίζει ο γιατρός.

Καλύπτεται από όλα τα ασφαλιστικά ταμεία.

Συμπτώματα

Στα αρχικά στάδια, ο καρκίνος του τραχήλου είναι συχνά ασυμπτωματικός. Για αυτό το λόγο, είναι πολύ σημαντική η τακτική επίσκεψη στον γυναικολόγο (τουλάχιστον μια φορά το χρόνο) για έλεγχο με τεστ Παπανικολάου. Όταν η νόσος είναι πιο προχωρημένη μπορεί να υπάρχουν τα παρακάτω συμπτώματα και χρειάζεται άμεση ιατρική αξιολόγηση:

ΠΡΟΣΟΧΗ: τα παραπάνω συμπτώματα μπορεί να οφείλονται σε διάφορα αίτια και δεν υποδηλώνουν υποχρεωτικά παρουσία κακοήθειας. Βασικός κανόνας είναι ότι θα πρέπει να διερευνώνται άμεσα από τον γυναικολόγο.

Διάγνωση

Το Τεστ Παπανικολάου αποτελεί την ευκολότερη μέθοδο ανίχνευσης δυσπλαστικών αλλοιώσεων και προκαρκινικών βλαβών που μπορεί να οδηγήσουν σε ανάπτυξη καρκίνου τραχήλου της μήτρας, αν δεν αντιμετωπιστούν θεραπευτικά.

Θεραπεία

Οι θεραπευτικές επιλογές εξαρτώνται κυρίως από το στάδιο της νόσου (το μέγεθος του όγκου, το βάθος διήθησης, την εξάπλωση της νόσου σε γειτονικά ή άλλα όργανα του σώματος). Οι θεραπευτικές μέθοδοι περιλαμβάνουν: